विचार

आज जागतिक सांस्कृतिक विविधता दिन आहे. सांस्कृतिक विविधता जशी भौगोलिक अंतराप्रमाणे वाढत जाते तशीच पिढ्यांमधील अंतरामुळेही वाढत जाते. एकाच समाजातील दोन पिढ्यांचा सांस्कृतिक बाज निराळा असू शकतो. तंत्रज्ञानामुळे भौगोलिक अंतरं कमी होत असताना निरनिराळ्या समाजांतील सांस्कृतिक विविधतेतही अनेक समान दुवे सापडत आहेत. त्याचप्रमाणे दोन पिढ्यांतील अंतर मिटवण्याकरताही अनेक समान दुवे सापडतील. कारण, जग कितीही बदललं तरी बदलत नाहीत... गोष्टी काही काही...

जगामध्ये सतत दिसते नव्याची नवलाई
     पण बदलत नाहीत पिढ्यान् पिढ्या गोष्टी काही काही ॥ धृ ॥

पूर्वी मुलांनी शिक्षणात चमकावं म्हणून अभ्यासाचा धोशा लागायचा रोज
हल्ली पालक म्हणतात मुलांनी जिंकावेत रियालिटी शोज
मात्र अपत्याचं यश पाहून अजूनही देवापुढे साखर ठेवते त्याची आई
     बदलत नाहीत पिढ्यान् पिढ्या गोष्टी काही काही ॥

उद्यापासून मतदानाला सुरुवात होईल. दर चार वर्षांनी येणाऱ्या ऑलिम्पिक्स किंवा विश्वचषक स्पर्धांप्रमाणे दर पाच वर्षांनी निवडणुका येतात. त्या स्पर्धांप्रमाणेच निवडणुकांचाही मनोरंजन गुणांक (entertainment quotient) फार मोठा असतो. त्या स्पर्धांप्रमाणेच निवडणुकीतील विजेते सारं काही घेऊन जातात. आणि त्या स्पर्धांप्रमाणेच मधल्या काळात नक्की काय होतं ह्याचं आपल्याला सोयरसुतक नसतं...

गळ्यात सोनं बोटांत अंगठ्या अंगात मात्र खादी
फोर्ड स्कॉर्पिओ ऑडी आणखीन मर्सिडीज एखादी
अशी माणसं दारी आली ओळखावं अचूक
     आली निवडणूक ॥

आरोपांच्या चिखलफेकीचा माजला गदारोळ
चव्हाट्यावरी लक्तरं धुती भिडती जैसे पोळ
प्रत्येकाची लफडी बाकी साऱ्यांना ठाऊक
     आली निवडणूक ॥

सामाजिक माध्यमांत होई प्रचाराचा भडिमार
प्रत्युत्तर देण्याच्या फंदात पडू नका तुम्ही फार
मित्र कोणता तुमचा धरील तुमच्यावरती डूख
     आली निवडणूक ॥

अनिवासी भारतीय बांधवांची आठवण ठेवून आज ‘प्रवासी भारतीय दिवस’ साजरा केला जातो. अनिवासी भारतीयांत मराठी मंडळी बरीच आहेत. आणि अनिवासी भारतीयांचा प्रवास म्हटलं की विमानप्रवासही आलाच. तर अशाच एका विमान कंपनीने एका मराठी कवीला अध्यक्षपदावर नेमलं. मग काय! नवीन राजाच्या राज्यात विमानातील उद्घोषणाही मराठी कवितेतून करण्याची टूम निघाली...

विमान आपुले तयार आहे करण्याला उड्डाण
     दीड तासभर समय संपता येई गंतव्य स्थान
मेज समोरील बंद करावे बांधा ह्याची गाठ
     पाठ आसनाचीही करावी लगेच तुम्ही ताठ
वरच्या कप्प्यामध्येच ठेवा जिन्नस तुमचे सारे
     पट्टा आवळूनी घट्ट आसनी नंतर शांत बसा रे
तुमच्या खिडकीवरील आवरण आता खुलेच ठेवा
     फोन आणखी संगणकाला थोडा आराम द्यावा
धुम्रपान मद्यपानबंदीस कायद्याचा आधार
     नमस्कार हो प्रवासी बांधव सप्रेम नमस्कार ॥

विमानात तुम्ही आमुच्या येता हर्ष होई अपार
     नमस्कार हो प्रवासी बांधव सप्रेम नमस्कार ॥ धृ ॥

माणूस हा समुदायात राहणारा प्राणी आहे. समुदायात प्रत्येक व्यक्तीच्या स्वतःच्या भावना, स्वतःच्या श्रद्धा, स्वतःची विचार करण्याची पद्धत असते. अशा विभिन्न व्यक्ती आणि व्यक्तिमत्वांमुळेच समाज बनतो. कधी कधी मुद्दाम भडकवलेल्या भावनांच्या भरात आपण समुदायाचा हा नियम विसरून जातो ...

आपल्याला एक धोका आहे
आपला देश धोक्यात आहे
आपल्या देशाचा आपल्याला अभिमान, नाही ... गर्व, नाही ... माज हवा
आपण एक काम करूया
आपल्या देशाला आपण वाचवूया
बाकी सारे देश बेचिराख करून ...

माकडापासून मानव उत्क्रांत होताना शेपटी हा शरीराचा एक अवयव गेला पण व्यसन हा मनाचा एक अवयव मात्र चिकटला. बढाईखोरांचं "मला सुपारीच्या खांडाचंही व्यसन नाही." इथपासून "मी WhatsApp दिवसातून फक्त तीनदाच check करतो." इथपर्यंत स्थित्यंतर आपण बघितलं आहे. सर्व व्यसनांपासून मुक्ती ही एक अद्भुतरम्य कल्पना आहे. व्यसनामुळे आपल्याला आनंद मिळत असताना दुसऱ्यांना त्रास होऊ नये एवढी काळजी मात्र नक्कीच घेता येईल...

व्यसन नावाच्या सापळ्याचे
     असतात खूप प्रकार
बाहेरख्यालीपणापासून
     सिगरेट दारू जुगार

व्यसन कॉम्प्युटरचं असलं
     तहान नाही भूक
माणसं झाली बेटं
     कारण नाती झाली मूक

सध्या प्रसारमाध्यमांचं युग सुरु आहे. टीवी, व्हॉट्सॲप, फेसबुक वगैरे माध्यमांवर अनेक प्रश्नांबाबत तावातावाने चर्चा चाललेली असते. प्रत्येकाकडे प्रत्येक प्रश्नाचं काही ना काही उत्तर असतं. आणि तरीही काही प्रश्न सोपी उत्तरं न दिल्याने कठीण होऊन बसलेले आहेत. मला पडलेले असेच काही 'कठीण' प्रश्न... 

माझ्या मनात काही प्रश्न आहेत मोठे रास्त
उत्तर ज्यांचं मिळणं मोठं झालंय दुरापास्त

विडी सिगारेट आरोग्याला अपायकारक फार
कानीकपाळी ओरडून सांगे आपल्याला सरकार
तंबाखूचा उद्यम कैसा चाले मग निर्धास्त
उत्तर ज्यांचं मिळणं मोठं झालंय दुरापास्त