आज राष्ट्रीय बालकदिन आहे त्याचप्रमाणे नोव्हेंबर महिन्याचा दुसरा गुरुवार जागतिक गुणवत्ता दिन म्हणून पाळला जातो. पाठांतरावर जोर देणाऱ्या आपल्या शिक्षणपद्धतीत बालकांची गुणवत्ता ही केवळ मिळालेल्या मार्कांनी मोजली जाते. मात्र गुणवत्तेची व्याख्या फार वेगळी आहे. ती जितकी व्यापक आहे तितकीच वैयक्तिकही आहे. पाहा पटतंय का...

वाटसरू मग हसून विचारी शब्दी त्याच्या खोच
     इतक्या उंचावरची कोणा दिसेल कैसी चोच
मेहनत सारी तुझ्या अंगीची वाया बघ जाणार
     काम थांबवून त्यास न्याहाळे तेव्हा शिल्पकार ॥

कुणास दिसली कुणास नाही मजला त्याचे काय
     मला मात्र ती दिसे वाकडी ह्याला काय उपाय
निष्ठा माझी फक्त कलेशी तोच एक आधार
     इतुके बोलून पुन्हा कामास लागे शिल्पकार ॥

आज शहीद भगत सिंग जयंती आहे. त्यांच्या स्मृतीस सादर प्रणाम. साँडर्स हत्या प्रकरणी त्यांच्यावर खटला सुरु होता. दोन दिवसांनी काय निकाल लागणार आहे हे सांगण्याकरता कुण्या ज्योतिष्याची गरज नव्हती. बाबा रणधीर सिंगांनी त्यांना ईश्वराला शरण जाण्याचा सल्ला दिला. भगत सिंगांचा नकार बाबांना दर्पोक्तीपूर्ण वाटला. भगत सिंगांच्या मनात विचारमंथन सुरु झालं ज्यातून जन्माला आला एक निबंध ‘मी नास्तिक का आहे’. त्या गद्यरुपी कवितेचा काव्यरूपी संक्षेप करण्याचा हा नम्र प्रयत्न...

नास्तिक माझे बोल ऐकुनी बाबा मजला वदले
देवाच्या चरणी अर्पण कर दिन शेवटचे उरले
अहंकार हा तुझ्या मनीचा आड येई भक्तीच्या
तेच खरे पुण्यात्मे ज्यांनी त्या शक्तीला स्मरले

प्रामाणिक माझी नास्तिकता ठाम मनात विचार
	हा नाही अहंकार ॥

पतितांचा उद्धार जपावी मानवतेची नाती
प्रयत्न करणे केवळ असते तुमच्या आमच्या हाती
यशही मिळेल तुम्हां मिळाली जर नशिबाची साथ
देव कशाला हवा मारण्या अपयश त्याच्या माथी

जबाबदारी झटकून टाकी हा कैसा आजार
	हा नाही अहंकार ॥

राष्ट्रीय शिक्षक दिनाच्या सर्वांना शुभेच्छा! हल्लीच्या आण्विक कुटुंबसंस्थेत मुलं मनाने हळवी होत चालली आहेत. काही मुलं इतरांपेक्षा निराळी असतात. त्यांना सर्वसामान्य परिमाणं लावणं चुकीचं ठरू शकतं. अशा मुलांची मानसिक जडणघडण समजून घेऊन त्यांच्याशी संवेदनशीलने वागणं हे आजच्या पालकांप्रमाणेच शिक्षकांकरताही आव्हान ठरत आहे...

अक्षरे थोडी ऐसी / अक्षरे थोडी तैसी
कथतील भाव कैसी / नाही मला समजले ॥

एक आणि एक दोन / त्रिकोण पंचकोन
हे सर्व ठरवी कोण / नाही मला समजले ॥

चित्रांमध्येच हसतो / स्वप्नांमध्येच वसतो
अभ्यास काय असतो / नाही मला समजले ॥

शाळेत आणि घरचे / मज ताडती कधीचे
हसणे कसे चुकीचे / नाही मला समजले ॥

आज राष्ट्रीय इंद्रिय-दान दिवस आहे. आपल्यातील प्रत्येकाचं स्वतःवर प्रेम असतं. पण स्वतः म्हणजे नक्की कोण? थोडं समजण्याचं वय झालं की आपल्याला सांगितलं जातं आरशासमोर उभं राहिलं की समोर जे दिसतं तो किंवा ती तू स्वतः आहेस. मग मी म्हणजे माझं शरीर ह्या विचाराची घट्ट वीण आपल्या मनात बसते. स्वतःवर प्रेम करण्याला काही सीमा नाहीत. आपलं प्रेम इतक्या थराला जातं की माझं स्वतःचं अस्तित्व नष्ट झालं तरी माझं शरीर कोणाला द्यावं हा विचार मनाला पटत नाही. खरं आहे ना?!

स्टेशनवर बसलो होतो, बराच वेळ होता अजून गाडी यायला
     शांतपणे बॅगेतून माझं पुस्तक काढून लागलो मी वाचायला ॥

पुस्तकातील विनोद वाचून माझ्या नकळत मला हसू एकदम आलं
     माझ्या शेजारी बसलेला एक लहान मुलगा मला म्हणाला, काका काय झालं? ॥

तोपर्यंत माझ्या शेजारी कुणी बसलंय ह्याचा मला जराही नव्हता गंध
     नीट पाहिलं तेव्हा कळलं, तो लहानगा होता दोन्ही डोळ्यांनी अंध ॥

सर्व डॉक्टर आणि त्यांच्या पेशंटांना राष्ट्रीय डॉक्टर दिनाच्या शुभेच्छा! बदलत्या जीवनशैलीबरोबर जीवनातील डॉक्टरांचं महत्त्व वाढत चाललं आहे. रक्तदाब, कर्करोग, मानसिक तणाव अशा आदिमानवांना ठाऊकही नसलेल्या रोगांनी आपण ग्रासत चाललो आहोत. माणूस बनून जगण्याचा प्रयत्न केला तर कदाचित आपला त्रास कमी होऊ शकेल पण आपल्यातील ‘गुरा’ला माणूस माणसाळवू शकेल का?

एक होतं शहर तिथे डॉक्टर एक होता
     पेशंट आला तिथे शोधत शोधत त्याचा पत्ता
म्हणतो फार लांबून आलो इलाज माझा करा
     मागाल तेवढे पैसे देतो काढून तुम्हा आत्ता

डॉक्टर म्हणतो समोर आहे डॉक्टर तो माणसांचा
     भल्या माणसा मी तर आहे डॉक्टर बघ गुरांचा ॥

ऐकून तरी घ्या डॉक्टर माझी तुम्ही कथा
     आपसुक कळून चुकेल तुम्हा काय माझी व्यथा
उठतो जणु मधमाशी मी जातो कामावरती
     लोकलमध्ये शिरतो जसा मेंढ्यांचा तो जथा

सांगू नकोस मजला तुझा प्रपंच पण दिवसांचा
     भल्या माणसा मी तर आहे डॉक्टर बघ गुरांचा ॥

आज जागतिक सांस्कृतिक विविधता दिन आहे. सांस्कृतिक विविधता जशी भौगोलिक अंतराप्रमाणे वाढत जाते तशीच पिढ्यांमधील अंतरामुळेही वाढत जाते. एकाच समाजातील दोन पिढ्यांचा सांस्कृतिक बाज निराळा असू शकतो. तंत्रज्ञानामुळे भौगोलिक अंतरं कमी होत असताना निरनिराळ्या समाजांतील सांस्कृतिक विविधतेतही अनेक समान दुवे सापडत आहेत. त्याचप्रमाणे दोन पिढ्यांतील अंतर मिटवण्याकरताही अनेक समान दुवे सापडतील. कारण, जग कितीही बदललं तरी बदलत नाहीत... गोष्टी काही काही...

जगामध्ये सतत दिसते नव्याची नवलाई
     पण बदलत नाहीत पिढ्यान् पिढ्या गोष्टी काही काही ॥ धृ ॥

पूर्वी मुलांनी शिक्षणात चमकावं म्हणून अभ्यासाचा धोशा लागायचा रोज
हल्ली पालक म्हणतात मुलांनी जिंकावेत रियालिटी शोज
मात्र अपत्याचं यश पाहून अजूनही देवापुढे साखर ठेवते त्याची आई
     बदलत नाहीत पिढ्यान् पिढ्या गोष्टी काही काही ॥