‘जात नाही ती जात’ हे साचेबंद वाक्य कितीही घासून गुळगुळीत झालं तरी ते कालबाह्य होणार नाही काळजी आपण निगुतीने घेतो. नवीन शेजारी असो, नवीन सहकर्मचारी असो किंवा अगदी स्वतःचं फक्त पहिलं नाव लावणारी एखादी अभिनेत्री असो.. त्यांचं आडनाव समजेपर्यंत आपल्याला अगदी चैन पडत नाही. त्यामुळे मग लग्नाच्या बाबतीत तर विचारायलाच नको. उपहासपूर्ण लेखनाकरता प्रसिद्ध हिंदी लेखक हरीशंकर परसाई ह्यांच्या एका कथेवर आधारित ही कविता..

रामरावांचा मुलगा होता शामरावांची मुलगी 
पडले प्रेमात एकमेकांशिवाय नव्हतं करमत 
दोघांच्याही पित्यांना ही पटणार नव्हती सलगी 
कुठल्याच गोष्टीत त्या दोघांचं होत नसे एकमत ॥

असल्या गोष्टी लपत नसतात कळलंच एका रात्री 
रामराव आणि शामरावांवर कोसळला जणू पर्वत 
आपलीच जात श्रेष्ठ होती दोघांनाही खात्री
कुठल्याच गोष्टीत त्या दोघांचं होत नसे एकमत ॥

ही काव्यकथा यूट्यूबवर https://youtu.be/K01l3OjdMwA ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

एकोणिसाव्या शतकाच्या पूर्वार्धातील एका युरोपीय दंतकथेनुसार एकदा सत्य आणि असत्याची भेट झाली. त्या भेटीवर आधारित चित्रकार जाँ लिआँ जेरोमने काढलेलं ‘Naked Truth’ नावाचं चित्रही जगप्रसिद्ध आहे. सध्या आपल्या देशात जो वाचाळ धुरळा उडवला जातोय त्या पार्श्वभूमीवर ही दंतकथा तुम्हाला सत्यकथा वाटली तर त्यात नवल नाही..

सत्याच्या भेटीस एकदा आले पाहा असत्य
रीतीनुसार सत्यही करी असत्याचे अतिथ्य
जुनी गोष्ट आहे तरीही ऐकुनी एकदा पाहा
सत्यामध्ये ह्या गोष्टीच्या लपले मोठे तथ्य ॥

आज आंतरराष्ट्रीय दारिद्र्यनिर्मुलन दिन आहे. आदिमानव स्वतःचं अन्न स्वतःच गोळा करून किंवा शिकार करून मिळवत असे. मग शेतीचा शोध लागला. आता शेतीकरता मेहनत घेतल्यावर जमिनीवर मालकी हक्क येणारच. आणि इथेच सगळी गोची झाली. पुढे ह्या मालकी हक्काच्या भानगडीतूनच सहाव्या महाभुताचा जन्म झाला..

जल अग्नी वात धरणी आकाश निळे छान
जीवसृष्टीकरता होतं प्रत्येकच वरदान
मदत करणं जीवनाला त्यांचं मुख्य कार्य
शिक्षा करत त्यांचा कोणी केला जर अपमान ॥


जीवसृष्टी प्रगत झाली आली मानवजात
जीवसृष्टीच्या कारभारालाच घातला त्यांनी हात
धोकादायक ठरू लागले इतर जीवांकरता
एक एक करत महाभुतांवर केली त्यांनी मात ॥

Whatsapp, Facebook वगैरे सामाजिक माध्यमांमुळे आपण सर्व एकमेकांच्या जवळ आलो आहोत हे वादातीत आहे. मात्र ह्या माध्यमांचा एक दोष म्हणजे त्यात जे काही दिसतं त्यामुळे आपण एका आभासी जगात राहायला लागलो आहोत. वास्तव अनेकदा धक्कादायक असतं ज्याकरता पण तयार नसतो..

पण दोन दिवसांनी कळतं.. सारं काही संपलं! खेळ खलास!!
खलास?! असा कसा खलास?
आता तर भेटला होता.. कधी बरं.. जाम आठवत नाही
खरंच.. गेल्या दोन वेळेला तो आलाच नव्हता
पण इतका आजारी होता?
व्हॉट्सॲप, फेसबुकच्या मुलामा दिलेल्या विश्वात त्याचं आजारपण आपल्याला ठाऊकच नसतं ॥

शुभकार्याकरता पंचांग पाहून मुहूर्त शोधणं जमलं नाही तर निदान साडेतीन मुहूर्तांपैकी एखादा मुहूर्त साधणं ही अगदी पूर्वापार चालत आलेली प्रथा आहे. हल्लीच्या काळातही व्यायाम, ऑफिसमधून घरी लवकर येणं, जिभेवर ताबा ठेवणं ह्याकरता नवीन वर्षाच्या मुहूर्ताची वाट पाहणारे काही अपवादात्मक नाहीत. ह्या कवितेकरताही मी एका चांगल्या मुहूर्ताच्या शोधात होतो. पण मग म्हटलं ..

मुहूर्त शोधत असशील चांगलं करण्याकरता काही
तर आजच्यासारखा दिवस शोधून सापडणार नाही ॥

ऑफिसमध्ये उशीर व्हायला कारण काही नसतं
पत्नी मुलांना घेऊन जरा फिरायला जा मस्त
कुटुंबीयांच्यासोबत एकदा काढण्या वेळ असाही
आजच्यासारखा दिवस शोधून सापडणार नाही ॥

सर्वांना पर्यावरणदिनाच्या शुभेच्छा! विकासकामांसाठी शहरात झाडं तोडली तर प्रायश्चित्त म्हणून शेकडो किलोमीटर दूरच्या जंगलात दुप्पट संख्येने वृक्षारोपण करायचं ही मखलाशी मानवच करू जाणे. पण शहरांची भरभराट करायची म्हटलं की निसर्गाचा ऱ्हास आलाच, नाही का?!

जंगल? ते काय असतं?
शेतं गेली... जंगल कुठलं राहायला!
मोठा रस्ता... वर्दळ
दुकानं...
एक गॅरेज.. एक खाटिक.. एक कबाडी.. एक सार्वजनिक शौचालय.. एका नेत्याचं ऑफिस..
रस्त्याच्या आश्रयाला एक कुटुंब.. अनेक कुटुबं.. आडोसे.. कच्च्या झोपड्या.. पक्क्या झोपड्या..
झोपड्याच झोपड्या!

ही काव्यकथा यूट्यूबवर https://youtu.be/l10HAP2v4g0 ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.