कोरोनाच्या संकटामुळे सारं जग हवालदिल झालं आहे. ह्या संकटात काही जणांनी आपले प्रियजन गमावले आहेत. इतरांना आपल्यावर तर अशी वेळ येणार नाही ना अशी धास्ती वाटते आहे. आपण ह्या संकटाला फार लवकर शरण जात आहोत असं तर नाही ना? हे संकट नैसर्गिक आहे – बहुतेक. पण मग निसर्गाकडूनच आपल्याला काही शिकता येईल का? ह्या काव्यकथेतील स्वामींनी आपल्या शिष्याला दिलेली शिकवण, पाहा तुम्हालाही पटतेय का ते ...

एक दिशी तो शिष्य पाहतो आक्रीत काही घडले
शिष्याचे ते रोप त्या तिथे मोडून होते पडले ॥

आकांडतांडव करुनी शिष्य आश्रम घेई डोक्यावर
स्वामी मात्र टाळती काहीही बोलायाचे त्यावर ॥

गळली पाने रोपाची पण शिष्य करी दुर्लक्ष
स्वामी मात्र जल घालती त्याला रोज राहुनी दक्ष ॥

एक दिशी शिष्यास स्वामींनी रोपापाशी नेले
काडीवरती शुष्क एक ते पान दिसे इवलाले ॥ 

लहान असण्याचे दोन फायदे असतात. एक म्हणजे लहानपणी भावना व्यक्त करायला कोणतीही आडकाठी नसते – आनंद झाला हसा, दुःख झालं रडा. दुसरं म्हणजे दिवसाच्या शेवटी आपल्या साऱ्या भावना बाजूला ठेवून अगदी सुरक्षित वाटेल अशी त्यांची एक हक्काची जागा असते. आईची कूस! दुर्दैवाने मोठ्यांचं तसं नसतं  ..

गाडी थांबवून एके ठिकाणी मी खुणेनेच बोलावलं खाली करून काच
फुटपाथवर एक कुटुंब राहत होतं ज्यात मुलं होती पाच ॥

गाडीतून काढलेल्या पिशव्यांभोवती जमली ती मुलं आणि त्यांची माउली
पिशव्यांमध्ये स्वच्छ कपडे, काही खाण्याचे पदार्थ आणि होती ती एक बाहुली ॥

पिशव्या घेऊन पटापट ती मुलं झाली पसार
वेळच नाही मिळाला करायला तिच्या मनाचा विचार ॥

ही काव्यकथा यूट्यूबवर https://youtu.be/Ofdfzk4rh7w ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

करोनामुळे लागलेली टाळेबंदी संपून केशकर्तनालयं पुन्हा सुरु होईपर्यंत सुरक्षित अंतर राखण्याचा नियम असा काही अंगवळणी पडला होता की एखादी परकी व्यक्ती आपल्या शरीराच्या इतक्या जवळ घिरट्या घालते आहे हा विचारही अशक्य वाटू लागला. तरी काही जणांनी धोका पत्करण्याचा निर्णय घेतला, काही जणांनी घरातल्यांकडून केस कापून घेण्याचा निर्णय घेतला. पण निर्णय न घेणं हाही एक निर्णय असू शकतो. मी तेच केलं ...

आधी कपाळ मग नाक मग हनुवटीची ओलांडली वेस
आयुष्यात पहिल्यांदाच इतके वाढवले आहेत केस ॥

लहानपणी डोक्यावर हजामतीची नियमित घडत असे सेवा
पण मित्रांचे वाढवलेले केस बघून मला वाटत असे हेवा
मार खात असत शिक्षकांचा पण लावत नसत केसाला कातरी
तेच होते माझे बालपणीचे शूरवीर हीरो माझी पक्की होती खातरी

आम्ही ‘शहाणी मुलं’ वरवर म्हणायचो अशा मुलांना गॉन केस
आयुष्यात पहिल्यांदाच इतके वाढवले आहेत केस ॥

ही कविता यूट्यूबवर https://youtu.be/vl5jkNJqBUU ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

आज आंतरराष्ट्रीय वयोवृद्ध दिवस आहे. वयोवृद्ध ह्या शब्दाचं सरकारी परिमाण काहीही असू दे, वृद्धपणा हा मानण्यावर असतो. प्रौढत्वी निज शैशवास जपणाऱ्या अनेक व्यक्ती आपल्याला सभोवती दिसतात आणि त्याच वेळी अकाली वृद्ध होणाऱ्या व्यक्तीही दिसतात. वय हा केवळ एक आकडा आहे ह्यावर ठाम विश्वास असणाऱ्या व्यक्तींकडून तरुणांनाही बरंच काही शिकता येईल ...

अघटीत घडले तेव्हा जेव्हा दुमडून गेला काळ
एकदा सकाळीला भेटाया आली संध्याकाळ ॥

एकसारखे रूप दोघींचे विषय हा विस्मयाचा
तोच वर्ण अन् तीच कांती पण फरक फक्त समयाचा
भेटच नव्हती झाली कधीही होती खरंच कमाल
एकदा सकाळीला भेटाया आली संध्याकाळ ॥

ही काव्यकथा यूट्यूबवर https://youtu.be/hzXP-T5AFp4 ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

आज जागतिक बालमजुरीविरोधी दिन आहे. आपल्या प्रत्येकाच्या मनात ‘माझी शाळा’ म्हटलं की अनेक आठवणी दाटून येतात. पुस्तकं, वह्या, मित्र, शिक्षक, खेळ, अभ्यास, गमतीजमती... काही वाईट पण बहुतेक सगळ्या छान आठवणींनी आपलं ऊर दाटून येतो. पण प्रत्येकाच्या मनात ‘माझी शाळा’ ह्या शब्दांचा अर्थ सारखाच असतो का?

शाळेच्या पुढ्यात एक मोठं अंगण होतं पसरलेलं लांबच लांब
अंगणाच्या मध्यभागी चौथऱ्यावर होता एक उंचच उंच खांब ॥

खुलून दिसत होता इमारतीला दिलेला रंग पांढरा आणि निळा
डोळे भरून बघत होतो दिमाखदार अशी ती माझी शाळा ॥

दोन वर्षांपूर्वी आलो तेव्हा इथे होतं नुसतं माळरान
झाडंझुडूपं तोडून आम्ही इथेच बांधली एक झोपडी लहान ॥

सहा वर्षांचा होतो बहुतेक जेव्हा पहिल्यांदा इथेच घेतलं खांद्यावर छोटं पोतं
आईने मोठ्या कौतुकाने मोडली होती कानशिलावर बोटं ॥

जागतिक पर्यावरणदिनाच्या शुभेच्छा! निसर्ग ज्या निरिच्छ वृत्तीने आपल्याला सारं काही देत असतो ती निरिच्छ वृत्ती आपल्याला केवळ आपल्या पालकांमध्ये – आपल्या माता-पित्याने आपल्यावर केलेल्या मायेमध्ये दिसून येते. त्यामुळे निसर्गाला आपले माता किंवा पिता समजून त्याचं रक्षण करणं हे आपलं कर्तव्य आहे. झाडं आपल्यावर जी माया करतात ती काही औरच असते...

घराभोवती माळ होता शुष्क आणि ओसाड
     माळावर त्या एकच होते बहरलेले झाड ॥

घरामध्ये राहात होता मुलगा छान गोंडस
     मित्र नव्हते कोणी त्याला राहायचा उदास
कंटाळून तो झाडापाशी गेला एक दिवस
     झाड म्हणाले खेळू आपण दोघे चल बिनधास

मित्र नव्हते दोघांनाही जमली त्यांची गट्टी
     जातो कैसा वेळ संगती दोघांना ना कळे
झोपायचा तो पानफुलांच्या मऊ शय्येवरती
     भूक लागता झाड तयाला खाण्या देई फळे

हट्टी होता मुलगा झाड करी त्याचे लाड
     माळावर त्या एकच होते बहरलेले झाड ॥

ही काव्यकथा यूट्यूबवर https://youtu.be/RSxdr7pp4HU ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

आंतरराष्ट्रीय कुटुंबदिनाच्या शुभेच्छा! कुटुंब ह्या संस्थेला ह्या टाळेबंदीच्या काळात एक वेगळाच आयाम प्राप्त झाला आहे. इतका की अनेकांना (विशेषतः पुरुषांना) त्याचा कंटाळा येऊ लागला आहे. ‘कोई लौटा दे मेरे बीते हुवे दिन’ असं म्हणत संध्याकाळी खिडकीतून बाहेर बघत बसणारे पुरुष आता अनेक घरांत (घरांच्या खिडक्यांत) दिसून येत आहेत...

व्हरांड्यात उभा होतो न्याहाळत रात्रीचा देखावा तो रम्य
मनात उठलं होतं आठवणींचं काहूर अदम्य ॥

ढगांच्या मागून डोकावण्याचा चंद्राला लागला होता जणू छंद
शरीराला सुखावत होता शीतल वारा झुळझुळता मंद ॥

माझ्या शेजारी उभी राहून तीही डोळ्यांनीच पीत होती पौर्णिमेची ती रात
कसला विचार करतोयस एवढा मला म्हणाली घेऊन हातात माझा हात ॥

म्हटलं आठवतंय असाच उगवला होता त्याही दिवशी पौर्णिमेचा चांद
आणि भावना झाल्या होत्या अनावर भेदून मनाचे बांध ॥

बाळ श्रीकृष्णाचा उच्छाद कमी करण्याकरता यशोदा त्याला दगडी उखळीला बांधून ठेवत असे. सरकारने कोविड विषाणूमुळे टाळेबंदी जाहीर केली आणि प्रत्येक पालकाला आपल्या घरात ह्या उखळीची निकड भासू लागली. ह्या बाटलीतल्या राक्षसांचं काय करायचं असा यक्षप्रश्न घरोघरी पडला. मात्र घरोघरी ह्या प्रश्नांचं उत्तरही लवकरच मिळालं...

कोविड विषाणूशी लढायला सरकारने लॉकडाऊनची वेसण कसली
     आणि घरोघरी पालकांची पाचावर धारण बसली ॥

शाळा, खेळ, सिनेमे, हॉटेलं बाहेरचं काहीच नाही हे जेव्हा कळलं
     तेव्हा आ वासून पालकांच्या तोंडाकडे बघू लागली ही त्यांचीच पिल्लं
रोज ह्यांची करमणूक कशी करायची बुद्धीचा लागू लागला कस
     प्रत्येक घरात कोंडले होते हे छोटे छोटे बाटलीतले राक्षस
त्यांच्याशी केलेली वाटाघाटींची बोलणी पार फसली
     आणि घरोघरी पालकांची पाचावर धारण बसली ॥

कुणी महत्त्वाच्या कागदांची विमानं तर कुणी कपांचा केला चेंडू
     कुठे कुठे लक्ष पुरवायचं पालकांचा शिणू लागला मेंदू
त्याने मला मारलं, ती मला बोचकारते सुरु झाल्या आरोळ्या
     क्वालिटी फॅमिली टाईमचं श्रीखंड गायब, राहिल्या नुसत्याच चारोळ्या
कॅलेंडरची पानं तारखा सरकवायचं सोडून जणू रुसली
     आणि घरोघरी पालकांची पाचावर धारण बसली ॥

ही कविता यूट्यूबवर https://youtu.be/r1xJ7p22ZkE ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

आज राष्ट्रीय बालकदिन आहे त्याचप्रमाणे नोव्हेंबर महिन्याचा दुसरा गुरुवार जागतिक गुणवत्ता दिन म्हणून पाळला जातो. पाठांतरावर जोर देणाऱ्या आपल्या शिक्षणपद्धतीत बालकांची गुणवत्ता ही केवळ मिळालेल्या मार्कांनी मोजली जाते. मात्र गुणवत्तेची व्याख्या फार वेगळी आहे. ती जितकी व्यापक आहे तितकीच वैयक्तिकही आहे. पाहा पटतंय का...

वाटसरू मग हसून विचारी शब्दी त्याच्या खोच
     इतक्या उंचावरची कोणा दिसेल कैसी चोच
मेहनत सारी तुझ्या अंगीची वाया बघ जाणार
     काम थांबवून त्यास न्याहाळे तेव्हा शिल्पकार ॥

कुणास दिसली कुणास नाही मजला त्याचे काय
     मला मात्र ती दिसे वाकडी ह्याला काय उपाय
निष्ठा माझी फक्त कलेशी तोच एक आधार
     इतुके बोलून पुन्हा कामास लागे शिल्पकार ॥