आज राष्ट्रीय बालकदिन आहे त्याचप्रमाणे नोव्हेंबर महिन्याचा दुसरा गुरुवार जागतिक गुणवत्ता दिन म्हणून पाळला जातो. पाठांतरावर जोर देणाऱ्या आपल्या शिक्षणपद्धतीत बालकांची गुणवत्ता ही केवळ मिळालेल्या मार्कांनी मोजली जाते. मात्र गुणवत्तेची व्याख्या फार वेगळी आहे. ती जितकी व्यापक आहे तितकीच वैयक्तिकही आहे. पाहा पटतंय का...

वाटसरू मग हसून विचारी शब्दी त्याच्या खोच
     इतक्या उंचावरची कोणा दिसेल कैसी चोच
मेहनत सारी तुझ्या अंगीची वाया बघ जाणार
     काम थांबवून त्यास न्याहाळे तेव्हा शिल्पकार ॥

कुणास दिसली कुणास नाही मजला त्याचे काय
     मला मात्र ती दिसे वाकडी ह्याला काय उपाय
निष्ठा माझी फक्त कलेशी तोच एक आधार
     इतुके बोलून पुन्हा कामास लागे शिल्पकार ॥

आज राष्ट्रीय इंद्रिय-दान दिवस आहे. आपल्यातील प्रत्येकाचं स्वतःवर प्रेम असतं. पण स्वतः म्हणजे नक्की कोण? थोडं समजण्याचं वय झालं की आपल्याला सांगितलं जातं आरशासमोर उभं राहिलं की समोर जे दिसतं तो किंवा ती तू स्वतः आहेस. मग मी म्हणजे माझं शरीर ह्या विचाराची घट्ट वीण आपल्या मनात बसते. स्वतःवर प्रेम करण्याला काही सीमा नाहीत. आपलं प्रेम इतक्या थराला जातं की माझं स्वतःचं अस्तित्व नष्ट झालं तरी माझं शरीर कोणाला द्यावं हा विचार मनाला पटत नाही. खरं आहे ना?!

स्टेशनवर बसलो होतो, बराच वेळ होता अजून गाडी यायला
     शांतपणे बॅगेतून माझं पुस्तक काढून लागलो मी वाचायला ॥

पुस्तकातील विनोद वाचून माझ्या नकळत मला हसू एकदम आलं
     माझ्या शेजारी बसलेला एक लहान मुलगा मला म्हणाला, काका काय झालं? ॥

तोपर्यंत माझ्या शेजारी कुणी बसलंय ह्याचा मला जराही नव्हता गंध
     नीट पाहिलं तेव्हा कळलं, तो लहानगा होता दोन्ही डोळ्यांनी अंध ॥

सर्व डॉक्टर आणि त्यांच्या पेशंटांना राष्ट्रीय डॉक्टर दिनाच्या शुभेच्छा! बदलत्या जीवनशैलीबरोबर जीवनातील डॉक्टरांचं महत्त्व वाढत चाललं आहे. रक्तदाब, कर्करोग, मानसिक तणाव अशा आदिमानवांना ठाऊकही नसलेल्या रोगांनी आपण ग्रासत चाललो आहोत. माणूस बनून जगण्याचा प्रयत्न केला तर कदाचित आपला त्रास कमी होऊ शकेल पण आपल्यातील ‘गुरा’ला माणूस माणसाळवू शकेल का?

एक होतं शहर तिथे डॉक्टर एक होता
     पेशंट आला तिथे शोधत शोधत त्याचा पत्ता
म्हणतो फार लांबून आलो इलाज माझा करा
     मागाल तेवढे पैसे देतो काढून तुम्हा आत्ता

डॉक्टर म्हणतो समोर आहे डॉक्टर तो माणसांचा
     भल्या माणसा मी तर आहे डॉक्टर बघ गुरांचा ॥

ऐकून तरी घ्या डॉक्टर माझी तुम्ही कथा
     आपसुक कळून चुकेल तुम्हा काय माझी व्यथा
उठतो जणु मधमाशी मी जातो कामावरती
     लोकलमध्ये शिरतो जसा मेंढ्यांचा तो जथा

सांगू नकोस मजला तुझा प्रपंच पण दिवसांचा
     भल्या माणसा मी तर आहे डॉक्टर बघ गुरांचा ॥

जागतिक हास्यदिनाच्या खळखळून शुभेच्छा! मे महिन्याचा पहिला रविवार जागतिक हास्यदिन म्हणून पाळला जातो. पाश्चिमात्य देशांकडून आलेलं फॅड म्हणून ह्या दिवसाला हसण्यावारी नेऊ नका. ह्या दिवसाचा जन्म चक्क मुंबईत झाला आहे आणि तेही हास्ययोगाच्या (laughter yoga) निमित्ताने! हास्याची निर्मिती योगासारख्या गंभीर कृतीतून होत असेल तर युद्धकथेतून का नाही...

मुक्त सागरी गस्त घालण्या
     गलबत बंदरावरून निघे
नवीन खलाशी अचंबितपणे
     दर्याचे सौंदर्य बघे

खुशीत होता आधीच तो तर
     गलबत त्याचे होते खास
ताफ्यामधले भव्यतम अशी
     होती त्या गलबता मिजास

अशा गलबताचा सेनानी साजेसा होता अलबत
     असीम शौर्याकरता प्रसिद्ध पराक्रमी तो सरनौबत ॥

जागतिक मातृदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा! निर्व्याज प्रेमाची व्याख्या कुणी विचारली तर त्याला ‘आई’ असं एका शब्दात उत्तर देता येईल. आपल्या शरीराचा एक हिस्सा असलेलं आपलं अपत्य आईकरता आयुष्याचा केंद्रबिंदू असतं. मात्र सध्याच्या वाढत्या आयुर्मर्यादेच्या काळात अनेक आयांना आपण ‘निरुपयोगी’ झाल्याची खंत छळत असते. अशाच आजच्या एका आईची ही कहाणी...

एकच इच्छा धरली होती तीही आता फळली
     आयुष्याला परंतु काही दिशाचा नाही उरली

रमे पुत्र संसारी आली सुखे हाताशी सारी
     आर्इची आता पण त्याला अडचण वाटे भारी

घरात आहे परंतु काही उपयोगाची नाही
     ना कन्या ना पत्नी ती तर होती केवळ आर्इ ||

आंतरराष्ट्रीय आरोग्यदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा. आरोग्य हा शब्द बोलून पूर्ण होण्यापूर्वी तुम्हाला सतराशे साठ सल्ले मिळतात... विशेषतः dietingच्या बाबतीत. एखादा सल्ला आचरणात आणणं किती कठीण आहे हे प्रत्येक सल्ला देणारा विचारात घेतोच असं नाही ....

स्वामीजींच्या भेटीसाठी शेटजी आला एक
     संगे घेऊन आला होता मुलगा त्याचा छोटा
पैसा होता खूप तरीही वृत्ती होती नेक
     दुःख होतं एकच मुलगा लाडावलेला होता

फार दुरून आला होता ऐकून ज्यांचे नाव
     त्या स्वामींना पाहून त्याने वाकून प्रणाम केला
स्वामीजींच्या चेहेऱ्यावरती तेजःपुंज भाव
     शेटजीच काय मुलगा देखील पाहून भारून गेला

निवडणुका येत आहेत. 'पेराल तसे उगवेल' ही उक्ती निवडणुकीतील मतदानाइतकी दुसऱ्या कशालाही चपखल बसत नसेल. तेव्हा सावधान! ह्या म्हणीला साजेशी एक छोटीशी काव्यकथा सादर करत आहे ...

आला कच्च्या रस्त्याची खात सगळी धूळ
     कमाईचं होतं त्याच्या केवळ एकच मूळ
बनवत असे महिनाभर सतत करून कष्ट
     ताजा शुद्ध सोनेरी साखरेसारखा गूळ

जायचं होतं परत लांब होती त्याला घाई
     महिनाभर चालवायची होती आजची कमाई
धान्य भाज्या भांडी कपडे मुलांसाठी खेळ
     घरी वाट पाहती मुलं आणि त्यांची आई

गूळ दुकानात विकायला गाठली त्याने पेठ
     त्याला बघून बाहेर आला दुकानातला शेठ
चेहेऱ्यावर संताप त्याच्या मावता मावत नव्हता
     येऊन शेतकऱ्याची त्याने मानगूट धरली थेट

एखाद्या गोष्टीचा सतत जप करणं म्हणजे श्रद्धा नव्हे. एखाद्या गोष्टीशी संबंधित कर्मकांड काटेकोरपणे करणं म्हणजे श्रद्धा नव्हे. श्रद्धा म्हणजे संपूर्ण विश्वास. आपल्या श्रद्धास्थानांना धक्का लागू नये म्हणून कोणत्याही थराला जाण्याच्या आजच्या काळात श्रद्धेची ही व्याख्या किती जणांना लागू होते?

इंद्रदेवजी बसले होते
     नारद म्हणती त्यांना
पृथ्वीलोकी पर्जन्याचा
     यज्ञ होई पाहा ना

इंद्रदेव हसले अन् वदले
     ठाऊक आहे मजला
यज्ञाचा तो घोष कधीचा
     आहे मला समजला

कामच आहे माझे देईन
     तेथ पर्जन्यदान
गर्दीत आहे एक तरी का
     बघतो श्रद्धावान

निवृत्तीनंतर मी गावी जाऊन राहणार आहे; माझ्या मुलीला मी डॉक्टर बनवणार आहे; येत्या तीन वर्षांत युरोप फिरून येण्याचा विचार करतोय; पुढल्या वर्षी तुझा वाढदिवस येईल तेव्हा जेवायला हॉटेलात जाऊ या; उद्या मी लवकर घरी येणार आहे ... आपल्यापैकी प्रत्येकजण अमरत्वाचा पट्टा घेऊन आल्याप्रमाणे वागत असतो. आयुष्याचा बुद्धिबळाचा डाव आपण 'नियती' ह्या अपराजित खेळाडूबरोबर खेळत आहोत हेच विसरत असतो ...

समोरची ती वयस्क बाई सांगत होती नवऱ्याला
     किती दिसांनी भेटेल आता आपला मुलगा आपल्याला
इतके दिवस तिकडे राहिला कसा असेल तो दिसत
     आवाज आला मला कुणीतरी होतं छद्मी हसत

वेटिंगरूमच्या फोनवरती लागला एकजण ओरडायला
     पोहोचतोच आहे थोड्या वेळात पाहून घेतो तुम्हाला
पैसे तयार ठेवा नाहीतर नाही तुम्ही वाचत
     आवाज आला मला कुणीतरी होतं छद्मी हसत