जागतिक हास्यदिनाच्या खळखळून शुभेच्छा! मे महिन्याचा पहिला रविवार जागतिक हास्यदिन म्हणून पाळला जातो. पाश्चिमात्य देशांकडून आलेलं फॅड म्हणून ह्या दिवसाला हसण्यावारी नेऊ नका. ह्या दिवसाचा जन्म चक्क मुंबईत झाला आहे आणि तेही हास्ययोगाच्या (laughter yoga) निमित्ताने! हास्याची निर्मिती योगासारख्या गंभीर कृतीतून होत असेल तर युद्धकथेतून का नाही...

मुक्त सागरी गस्त घालण्या
     गलबत बंदरावरून निघे
नवीन खलाशी अचंबितपणे
     दर्याचे सौंदर्य बघे

खुशीत होता आधीच तो तर
     गलबत त्याचे होते खास
ताफ्यामधले भव्यतम अशी
     होती त्या गलबता मिजास

अशा गलबताचा सेनानी साजेसा होता अलबत
     असीम शौर्याकरता प्रसिद्ध पराक्रमी तो सरनौबत ॥

जागतिक मातृदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा! निर्व्याज प्रेमाची व्याख्या कुणी विचारली तर त्याला ‘आई’ असं एका शब्दात उत्तर देता येईल. आपल्या शरीराचा एक हिस्सा असलेलं आपलं अपत्य आईकरता आयुष्याचा केंद्रबिंदू असतं. मात्र सध्याच्या वाढत्या आयुर्मर्यादेच्या काळात अनेक आयांना आपण ‘निरुपयोगी’ झाल्याची खंत छळत असते. अशाच आजच्या एका आईची ही कहाणी...

एकच इच्छा धरली होती तीही आता फळली
     आयुष्याला परंतु काही दिशाचा नाही उरली

रमे पुत्र संसारी आली सुखे हाताशी सारी
     आर्इची आता पण त्याला अडचण वाटे भारी

घरात आहे परंतु काही उपयोगाची नाही
     ना कन्या ना पत्नी ती तर होती केवळ आर्इ ||

आंतरराष्ट्रीय आरोग्यदिनाच्या हार्दिक शुभेच्छा. आरोग्य हा शब्द बोलून पूर्ण होण्यापूर्वी तुम्हाला सतराशे साठ सल्ले मिळतात... विशेषतः dietingच्या बाबतीत. एखादा सल्ला आचरणात आणणं किती कठीण आहे हे प्रत्येक सल्ला देणारा विचारात घेतोच असं नाही ....

स्वामीजींच्या भेटीसाठी शेटजी आला एक
     संगे घेऊन आला होता मुलगा त्याचा छोटा
पैसा होता खूप तरीही वृत्ती होती नेक
     दुःख होतं एकच मुलगा लाडावलेला होता

फार दुरून आला होता ऐकून ज्यांचे नाव
     त्या स्वामींना पाहून त्याने वाकून प्रणाम केला
स्वामीजींच्या चेहेऱ्यावरती तेजःपुंज भाव
     शेटजीच काय मुलगा देखील पाहून भारून गेला

निवडणुका येत आहेत. 'पेराल तसे उगवेल' ही उक्ती निवडणुकीतील मतदानाइतकी दुसऱ्या कशालाही चपखल बसत नसेल. तेव्हा सावधान! ह्या म्हणीला साजेशी एक छोटीशी काव्यकथा सादर करत आहे ...

आला कच्च्या रस्त्याची खात सगळी धूळ
     कमाईचं होतं त्याच्या केवळ एकच मूळ
बनवत असे महिनाभर सतत करून कष्ट
     ताजा शुद्ध सोनेरी साखरेसारखा गूळ

जायचं होतं परत लांब होती त्याला घाई
     महिनाभर चालवायची होती आजची कमाई
धान्य भाज्या भांडी कपडे मुलांसाठी खेळ
     घरी वाट पाहती मुलं आणि त्यांची आई

गूळ दुकानात विकायला गाठली त्याने पेठ
     त्याला बघून बाहेर आला दुकानातला शेठ
चेहेऱ्यावर संताप त्याच्या मावता मावत नव्हता
     येऊन शेतकऱ्याची त्याने मानगूट धरली थेट

एखाद्या गोष्टीचा सतत जप करणं म्हणजे श्रद्धा नव्हे. एखाद्या गोष्टीशी संबंधित कर्मकांड काटेकोरपणे करणं म्हणजे श्रद्धा नव्हे. श्रद्धा म्हणजे संपूर्ण विश्वास. आपल्या श्रद्धास्थानांना धक्का लागू नये म्हणून कोणत्याही थराला जाण्याच्या आजच्या काळात श्रद्धेची ही व्याख्या किती जणांना लागू होते?

इंद्रदेवजी बसले होते
     नारद म्हणती त्यांना
पृथ्वीलोकी पर्जन्याचा
     यज्ञ होई पाहा ना

इंद्रदेव हसले अन् वदले
     ठाऊक आहे मजला
यज्ञाचा तो घोष कधीचा
     आहे मला समजला

कामच आहे माझे देईन
     तेथ पर्जन्यदान
गर्दीत आहे एक तरी का
     बघतो श्रद्धावान

निवृत्तीनंतर मी गावी जाऊन राहणार आहे; माझ्या मुलीला मी डॉक्टर बनवणार आहे; येत्या तीन वर्षांत युरोप फिरून येण्याचा विचार करतोय; पुढल्या वर्षी तुझा वाढदिवस येईल तेव्हा जेवायला हॉटेलात जाऊ या; उद्या मी लवकर घरी येणार आहे ... आपल्यापैकी प्रत्येकजण अमरत्वाचा पट्टा घेऊन आल्याप्रमाणे वागत असतो. आयुष्याचा बुद्धिबळाचा डाव आपण 'नियती' ह्या अपराजित खेळाडूबरोबर खेळत आहोत हेच विसरत असतो ...

समोरची ती वयस्क बाई सांगत होती नवऱ्याला
     किती दिसांनी भेटेल आता आपला मुलगा आपल्याला
इतके दिवस तिकडे राहिला कसा असेल तो दिसत
     आवाज आला मला कुणीतरी होतं छद्मी हसत

वेटिंगरूमच्या फोनवरती लागला एकजण ओरडायला
     पोहोचतोच आहे थोड्या वेळात पाहून घेतो तुम्हाला
पैसे तयार ठेवा नाहीतर नाही तुम्ही वाचत
     आवाज आला मला कुणीतरी होतं छद्मी हसत

अज्ञानी समाजात एखाद्या व्यक्तीला ज्ञानप्राप्ती होते आणि मग ही व्यक्ती अज्ञानाचा अंधःकार दूर कसा करता येईल त्या दृष्टीने प्रयत्न करू लागते. अशा व्यक्तीबाबत सर्वसामान्यांच्या प्रतिक्रिया दोन टोकांच्या असतात. एक तर समाज त्या व्यक्तीला वेडं ठरवतो किंवा देवत्व देतो. दोन्ही बाबतीत त्या व्यक्तीचे विचार समजून घेण्याची जबाबदारी मग समाजाची राहत नाही. मग हा समाज माणसांचा असो नाहीतर मुंग्यांचा ...

ओसाड होती जागा तेथे होते एक वारूळ
     शिरले होते त्या मुंग्यांच्या डोक्यात एक खूळ
वारुळाच्या बाहेर नजरेस लाल गोळा पडे
     हलत होता परत परत उजवी डावीकडे

एकाच रेषेत दिसू शकायची त्यांना सारी सृष्टी
     मुंग्यांच्या त्या समुहा होती एकमितीय दृष्टी

वाढती वयोमर्यादा आणि आण्विक कुटुंबसंस्था ह्यामुळे वार्धक्याचा सामना कसा करायचा हा प्रश्न भेडसावू लागला आहे. जात्यातल्यांना भरडताना पाहून आता सुपातलेही चिंतातुर होऊ लागले आहेत. स्वाभिमानाने आयुष्य जगल्यामुळे म्हातारपणी आपण कोणावर ओझं तर बनणार नाही ना हा विचार चाळिशीतच त्रास देऊ लागला आहे. मात्र काही बाबतीत अति स्वाभिमान दाखवणंही चुकीचं ठरू शकतं...

झाले पाऊणशे वयमान
     नेहेमी ताठ ठेविली मान
केला नाही सहन कोणता
     आयुष्यात कधी अपमान

माझा मित्र मला भेटला
     तो वृद्धाश्रम संस्थेतला
जाऊन राहीन त्या संस्थेत
     माझा निर्णय मी घेतला

मनात दाटे औदासिन्य
     मन तरी वागते अहंमन्य
इकडे आड विहीर अन् तिकडे
     नव्हता विकल्प कुठला अन्य