परीक्षा संपून आता निकालांची वेळ जवळ आली आहे. एकीकडे 'मुलांचा निकाल आहे, आपला नाही' ह्याचा असुरी आनंद तर दुसरीकडे 'काय दिवे लावले आहेत कोण जाणे' ह्याची चिंता अशा कातरीत तुमच्यापैकी बरेच जण सापडले असतील. घरातील तणाव कमी व्हावा म्हणून खास बाळगोपाळांकरता लिहिलेली ही कविता त्यांना अवश्य वाचून दाखवा …

विसरून गेले त्याच्यानंतर बाकीचे पेपर
सुचत नव्हतं कोणावरती फोडू मी खापर
एवढुसे ते मार्क बघुनी होई तोंड कडू
आईला मी काय सांगू आलंच मला रडू

माझ्या जागी स्वतःस ठेवा तुम्ही सुद्धा रडाल
परीक्षेचा नाही लागलाय माझाच आज निकाल

एक वेळ धूर मुठीत धरून ठेवणं जमेल, पाणी झारा वापरून भरणं जमेल, वाळू ओंजळीतून नेणं जमेल ... पण मन ताब्यात कसं ठेवावं? काही जण मनन चिंतन करतात, काही जण साधू-बाबांचा आसरा घेतात. कुणी योग तर कुणी व्यायाम करतात. तुम्हा कोणाला जमलंय का ह्या मनाला वेसण घालणं?

दिवसभर असा
     सोडला नाही वसा
संध्याकाळ झाली
     खाल्लाच सामोसा

डॉक्टर सांगतात मला
     कमी करा वजन
यत्न केले पण
     ताब्यात नाही मन

स्वप्नं दोन प्रकारची असतात. पहिल्या प्रकारची स्वप्नं असतात शक्यतेच्या चौकटीत बसणारी ... जी पूर्ण करण्याकरता कष्ट करावे लागतात. दुसऱ्या प्रकारची स्वप्नं मात्र भव्य, उदात्त असतात ज्यांना शक्यतेची चौकटच अमान्य असते. रणजी खेळणाऱ्या खेळाडूने कसोटी सामन्यांत खेळण्याचं स्वप्न बघणं हे झालं पहिल्या प्रकारचं. तर घरातच आरशासमोर उभं राहून आपणच शोएब अख्तरला मारलेल्या सिक्सरचं धावतं समालोचन टोनी ग्रेगच्या आवाजात करणं हे दुसऱ्या प्रकारचं. चंदू आणि बंडूची स्वप्नं कोणत्या प्रकारात मोडतात ते तुम्हीच ठरवा ...

चंदू आणि बंडूचीही
     आपली स्वप्नं होती
घर लहान माणसं फार
     परिस्थितीच होती

चंदू म्हणे घ्यायचा आहे
     flat एक चांगला
बंडू म्हणे चंद्रावरच
     बांधीन मी एक बंगला

चंदू सतत काळजीत बंडू आनंदात मग्न
तुमच्या आमच्या मनात असतात अशीच काही स्वप्नं

'मी असा आहे', 'मी तशी आहे' ... अशा वल्गना करताना आपण सोयीस्करपणे विसरतो की आपण जसे आणि जिथे आहोत ते असणं आपल्या हातात कधीच नव्हतं, नसतं. त्याला उत्क्रांती म्हणा, प्राक्तन म्हणा किंवा देवाची करणी म्हणा, शेवटी आपलं असणं हा फक्त एक योगायोग आहे. काल संपन्न झालेल्या 'राष्ट्रीय विज्ञान दिना'निमित्त ही एक विज्ञानावर आधारित कविता ...

एकच केवळ अंडाशय ते इतुक्या मोठ्या पोटी
एक जिंकला शुक्राणू अन् हरले कोटी कोटी
विजयाची तुमच्या सांगावी काय शक्यता होती

शक्यताशक्यतांचा ऐसा पिढ्यान् पिढ्यांचा ओघ आहे
तुमचं माझं जगणं म्हणजे निव्वळ योगायोग आहे

दर वर्षी येणारा फेब्रुवारी २१ हा दिवस राष्ट्रकुल संघाने आंतरराष्ट्रीय मातृभाषा दिन म्हणून घोषित केला आहे. हा दिवस जरी पूर्वीच्या पूर्व पाकिस्तानातील (सध्याच्या बांग्लादेशातील) बंगाली भाषिकांच्या लढ्याशी संबंधित असला तरी भारतासारख्या देशात जिथे इंग्रजी नावाच्या परक्या मावशीने आपल्या मराठी मातेची गळचेपी चालवली आहे, तिथे विशेष महत्वाचा आहे. आपल्या घरात ठाण मांडून बसलेल्या ह्या परक्या मावशीला मारलेली ही एक कोपरखळी ...

माध्यम घेतलं इंग्रजी तर कच्चा राही पाया
शिक्षण घेतलं मराठीमध्ये सारंच जाई वाया
साधे साधे शब्द मराठी कळत आता नाहीत
daddy झाले बाबा आणि mummy झाल्या आया

आपली भाषा विसरून जाती पडले सारे फशी
आपल्या घरात ठाण मांडुनी बसली परकी मावशी

पूर्वीच्या काळी दूरदेशी गेलेला घरातील कमावता पुरुष घरी परतताना बैलगाडीच्या गाडीवानाला वेगाने गाडी हाकण्याची आर्जवं करत असे. आता काळ बदलला. बैलगाडीची जागा विमानांनी घेतली. पण त्या दूरदेशी गेलेल्या व्यक्तीच्या भावना बदलल्या आहेत का?

गेलो तुझ्याच संगे
रंगलो तिथल्या रंगे
परत यायचे माझे
स्वप्न कितीदा भंगे

येईन वर्षभरात
म्हणून हलविला हात
तीन वर्षं पण सरली
परते मी देशात

कितीक आल्या चिठ्ठ्या तरीही केली डोळेझाक रे
वैमानिका तू ऐक सांगतो विमान वेगे हाक रे

ही कविता यूट्यूबवर https://youtu.be/mtuPbhL2XZ4 ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

आजकालच्या धकाधकीच्या जीवनशैलीमुळे स्वतःकरता एकांताचा क्षण मिळणं दुर्लभ झालं आहे. आपण दिवसभर सतत कोणत्या ना कोणत्या व्यक्तीबरोबर 'वागत' असतो. समोरच्या व्यक्तीनुसार आपले मुखवटे बदलत असतो. म्हणूनच आपण खरे कसे आहोत हे समजून घ्यायचं असेल तर एका जागेला पर्याय नाही ... बाथरूम!

लिफ्टमध्ये जेव्हा शिरते शेजारीण ती छान
     पोट आत छाती बाहेर माझा सुपरमॅन
घरी दरी एरवी असतो चेहरा गोरामोरा
     पण लिफ्टमन अन् चौकीदारासमोर मोठा तोरा
गाडी अशी चालवतो की मर्कट मद्य प्याला
     एसीमध्ये बसून शिव्या देतो ज्याला त्याला
रूपं माझी असंख्य ती दाखवी समाजाला मी
     बाकी सगळे खोटे खरा बाथरूममधला मी

ही कविता यूट्यूबवर https://youtu.be/a7-x3p8r2Os ह्या ठिकाणी ऐकता येईल.

अपेक्षा नसताना अबाध्य राहते ती खरी मैत्री ... परिस्थिती कितीही निराशाजनक असली तरी कसोटीला उतरते ती खरी मैत्री ... आणि जगाच्या दृष्टीने निरर्थक कृत्याला केवळ आपल्या वैयक्तिक निकषांवर अर्थपूर्ण बनवते ती खरी मैत्री! अशा खऱ्या मैत्रीची परिमाणं मृत्यू नजीक असताना खऱ्या अर्थाने जगासमोर येतात ...

फार समय लोटला पडावी मध्यरात्रही झाली
     चिंतेने अन् त्याच्या आमुचा जीव होई वरखाली
चालत येणारी ती छबी मग आम्हां लागली दिसू
     खांद्यावरती ओझे ओठांवरती होते हसू

लहान सहान गोष्टींवरून तक्रारी, थोड्या मनाविरुद्ध बोललं गेलेल्या शब्दांवरून भांडणं, एवढ्याशा कारणावरून रुसवे फुगवे... हे सारं करताना आपण जणू अमरत्वाचा पट्टा घेऊन आल्याप्रमाणे वागतो. आणि रोजच्या आयुष्यात छोट्या छोट्या क्षणांमधील आनंद हरपताना एक त्रिकालाबाधित सत्य विसरतो की 'इन द लाँग रन...'

त्याच्या पापाचा घडा आधी भरला पाहिजे
मी जिंकलो नाही तरी चालेल पण तो हरला पाहिजे
हेवे दावे द्वेष मत्सर ह्यांनी जीवन भरलंय
वैर नंगा नाच करतंय प्रेम मात्र हरलंय

आयुष्यात सारं जिंकाल...
     मरणाला जिंकाल काय
अरे सोड...
     इन द लाँग रन एवरिवन इज गोइंग टू डाय!